JAN P. MATUSZYŃSKI: Tylko reżyseria!

Na Jana P. Matuszyńskiego, studenta czwartego roku Wydziału Radia i Telewizji, posypały się w ostatnich miesiącach filmowe nagrody. Od Oskariady i Etiudy & Animy po prestiżową Nagrodę Telewizji Polskiej (konkurs Doliny Kreatywnej, pierwsze miejsce w kategorii film). Ale nagrody wyraźnie nie przewróciły mu w głowie, bo zamiast godzinami rozprawiać o swoim talencie, woli (na szczęście!) rozmawiać o filmach. O dziwo – nie tylko swoich.

Rzadko spotyka się reżyserów, którzy naprawdę znają się na kinie. Nie na warsztacie, oświetleniu i prowadzeniu aktora – bo takich bywa sporo; nawet nie na poezji i wyrażaniu emocji, ale po prostu na kinie. A Matuszyński nie tylko się zna, ale wyraźnie sprawia mu przyjemność szukanie w filmach ich struktury, rozgryzanie meandrów scenariusza, odnajdywanie punktów zwrotnych i przyglądanie się, jak akcja rozwija się i pulsuje. I nie ma się czemu dziwić, bo młody reżyser wychował się oglądając „Pulp Fiction” na zmianę z mocnym, nieraz erudycyjnym kinem Martina Scorsese, a najważniejszym wspomnieniem z dzieciństwa pozostaje (rzeczywiście wstrząsający, choć raczej nie dla dzieci) antywojenny film „Idź i patrz” Elema Klimowa. Potem zaczęło się oglądanie świadome, wyjazdy na Nowe Horyzonty i odkrywanie kina trudnego, niepokornego.

Po licealnej fascynacji historią filmu Matuszyński z równą zaciekłością zakochał się w pracy na planie. Już wcześniej postanowił, że będzie robić filmy. Siłą rozpędu (i talentu) zdał przy pierwszym podejściu na reżyserię katowickiego Wydziału RiTv. Wielu kręciło nosem – że za wcześnie, że lepiej pozdobywać życiowe doświadczenie, poszukać swojej drogi, ale przecież sam fakt, że ma się dwadzieścia lat nie oznacza jeszcze, że nie nosi się w sobie zadry, przeżycia, bagażu doświadczenia właśnie. Matuszyński taką zadrę ma, choć nie eksploatuje i nie pokazuje jej nachalnie w swoich filmach. Nie należy zresztą do reżyserów, których interesuje wiwisekcja, grzebanie we własnej przeszłości, powielanie wciąż na nowo swoich traum i powtarzanie kolejny raz tych samych tematów. Woli igrać z filmowymi gatunkami, szukać w filmie opowieści, historii, akcji. Mówi, że reżyser to – w najlepszym i najszlachetniejszym rozumieniu tego słowa – przede wszystkim rzemieślnik, który musi zdawać sobie sprawę z tego, jakich używa narzędzi, jak może wpływać na widza i jak może kształtować historie, które opowiada. Najbardziej lubi reżyserów… świadomych. Takich, którzy wiedzą, że jeśli ściana ma dobrze wyglądać w filmie, to niekoniecznie musi dobrze wyglądać w rzeczywistości.

Na pytanie, co daje mu studiowanie reżyserii, odpowiada, że przede wszystkim możliwość pracy na taśmie filmowej – nie do przecenienia w dzisiejszych czasach. Ważni są spotkani tu ludzie, z jednej strony kontakt z wykładowcami, ale z drugiej z innymi studentami, których za parę lat, miejmy nadzieję, spotka na dużym profesjonalnym planie. W szkole nauczył się więc konsekwencji, odpowiedzialności i… punktualności.

Z filmów, które nakręcił do tej pory, najważniejsze są dla niego: fabularne „Razem” (po drugim roku) i „Myjnia” (scenariusz i reżyseria licencjatu operatorskiego stałego współpracownika Kacpra Fertacza) oraz „15 lat milczenia” – intrygujący dokument o aktorce, która organizuje zjazd absolwentów nieistniejącego już studium mimów. Borykając się z własną przeszłością i z bolesnymi wspomnieniami, próbuje zamknąć jakiś etap swojego życia. Subtelnie opowiedzianym filmem Matuszyński „przeprosił się” z formą dokumentalną. I całe szczęście, bo to zdecydowanie najciekawsza z jego prac (kto nie wierzy, niech sprawdzi 29 maja w CSF). Ale to przecież początek drogi Matuszyńskiego, który na pytanie: „Jeśli nie reżyseria, to co?”, odpowiada: „Tylko reżyseria!”.

tekst: Joanna Malicka | zdjęcie: Kacper Fertacz (ultramaryna, maj 2008)